Nodi sut i gefnogi pobl sy'n aros am atgyfeiriadau ac asesiadau niwroamrywiol

Ar hyn o bryd mae amseroedd aros hir ar gyfer unigolion sy'n aros am asesiadau ar gyfer cyflyrau niwroamrywiol ac mae bylchau wedi'u nodi yn lefel y gefnogaeth a'r wybodaeth y mae pobl yn ei dderbyn wrth iddynt aros am eu hasesiad.

Ein nod oedd gweithio gyda thîm niwroamrywiol ac anableddau dysgu Llywodraeth Cymru i nodi sut y gallem ddarparu mynediad cynt a haws at adnoddau a chymorth. Roeddem am archwilio sut y gallem ddarparu a chasglu gwybodaeth i gefnogi atgyfeiriad ac asesiad niwroamrywiol yn fwy effeithiol.

Gwnaethom hefyd gasglu tystiolaeth am werth mynd ar drywydd atebion digidol i fynd i'r afael â'r problemau hyn a'u cefnogi. Trwy ymchwil bwrdd gwaith, fe ddysgon ni eu bod yn Lloegr, er enghraifft, yn defnyddio atebion digidol yn y maes hwn ac mae ein hymchwil yn archwilio manteision ac anfanteision ar gyfer y datrysiad hwn.

Yn ystod y darganfyddiad 12 wythnos, buom yn gweithio gyda'n rhanddeiliaid, Sian Delyth Lewis (Rheolwr Rhaglen Niwroamrywiol), a Einir Price (Uwch Reolwr Niwroamrywiol) o dîm niwroamrywiol ac anableddau dysgu Llywodraeth Cymru.

Cynhaliwyd ymchwil bwrdd gwaith yn seiliedig ar ddeunyddiau argymelledig gan dîm niwroamrywiol ac anableddau dysgu Llywodraeth Cymru i gael trosolwg a dealltwriaeth o'r gwasanaeth asesu ac atgyfeiriadau niwroamrywiol presennol.

Helpodd y ddealltwriaeth hon gyda'n cyfweliadau ymchwil defnyddwyr gan ein bod yn gallu gwirio gyda chyfranogwyr a oedd ein dealltwriaeth yn adlewyrchiad cywir o'r gwasanaeth presennol.

Cyfeiriodd y tîm ni at rwydwaith niwroamrywiol Llywodraeth Cymru sy'n cynnwys gweithwyr niwroamrywiol Llywodraeth Cymru. Gwnaethom rannu ein canllawiau trafod ymchwil gyda nhw i sicrhau bod yr iaith a ddefnyddiwyd gennym yn gywir. Buom yn gweithio drwy lond llaw o iteriadau ar y canllawiau trafod gan fod y pwnc o natur mor sensitif yr oeddem am sicrhau ein bod yn darparu diwydrwydd dyladwy i'n dull wrth gyfweld cyfranogwyr a fyddai'n manylu ar eu profiadau byw o'u teithiau atgyfeirio ac asesu.

Fe wnaethom nodi 3 grŵp defnyddwyr allweddol ar gyfer ein hymchwil:

• gweithwyr proffesiynol sy'n rhan o'r gwasanaeth atgyfeirio ac asesu niwroamrywiol

• rhieni neu warcheidwaid pobl ifanc a phlant niwroamrywiol

• oedolion niwroamrywiol

Gwnaethom gyfweld â 10 o gyfranogwyr o bob un o'r 3 grŵp  er mwyn sicrhau bod y profiadau mor gyfredol â phosibl, gwnaethom ganolbwyntio ar unigolion a oedd wedi derbyn asesiadau niwroamrywiol a diagnosis o fewn y flwyddyn flaenorol. Roedd hyn yn cynnwys cyfranogwyr o bob rhanbarth yng Nghymru o fewn pob grŵp defnyddiwr.

Mae adeiladu gwasanaethau dwyieithog yn un o'n Safonau Gwasanaeth Digidol i Gymru. Roeddem yn llwyddiannus wrth recriwtio defnyddwyr Cymraeg y gwasanaeth ac roeddem yn gallu hwyluso cyfweliadau Cymraeg ar gyfer yr unigolion hyn.

Canfyddiadau

Mae canfyddiadau'r ymchwil yn tynnu sylw at heriau a meysydd sylweddol i'w gwella yn y prosesau asesu diagnostig a chymorth cyfredol ar gyfer unigolion niwroamrywiol. 

Cynnydd yn y galw

Mae gweithwyr proffesiynol yn nodi galw cynyddol am wasanaethau niwroamrywiol, drwy godi ymwybyddiaeth, yn enwedig trwy'r cyfryngau cymdeithasol. Nodwyd drwy astudiaeth nodedig fod ymchwydd sylweddol mewn diagnosau awtistiaeth, gan gydberthyn â mwy o ymwybyddiaeth sy'n ysgogi mwy o asesiadau diagnostig.

Dibyniaeth ar arbenigwyr

Mae oedi (pwyntiau oedi) yn y broses oherwydd dibyniaeth ar nifer cyfyngedig o arbenigwyr, gan arwain at restrau aros hir a rhwystredigaeth defnyddwyr.

Profiadau a heriau defnyddwyr

Mae defnyddwyr yn wynebu heriau wrth gael gafael ar wybodaeth a chymorth, gan droi at hunan-ymchwil yn aml a theimlo'n ynysig gan weithwyr proffesiynol. Mae rhieni plant niwroamrywiol yn dioddef straen emosiynol ac ariannol sylweddol wrth lywio'r system. 

Safbwyntiau proffesiynol

Mae meddygon teulu a gweithwyr proffesiynol eraill yn cael trafferth gydag amser ac adnoddau cyfyngedig, gan reoli prosesau casglu gwybodaeth cymhleth a beichiau gweinyddol. Mae aseswyr yn wynebu cyfyngiadau wrth ddarparu cymorth oherwydd y galw aruthrol am asesiadau diagnostig. Mae'r canfyddiadau hyn yn tanlinellu'r angen am newidiadau systemig i gefnogi unigolion niwroamrywiol a'u teuluoedd yn well wrth liniaru'r pwysau ar weithwyr proffesiynol.

Hwylusydd digidol

Mae ein hymchwil yn tanlinellu arwyddocâd datblygu hwylusydd digidol sy'n darparu ar gyfer anghenion defnyddwyr a gweithwyr proffesiynol yn y broses asesu diagnostig niwroamrywiol gan gynnwys cysyniadau fel:

Cynnyrch casglu gwybodaeth ddigidol:

• mae gweithwyr proffesiynol yn mynegi awydd cryf am offer digidol canolog sy'n hwyluso casglu gwybodaeth

• mae aneffeithlonrwydd cyfredol a phrosesau llafurus yn amlygu'r angen am gynnyrch o'r fath

• mae defnyddwyr a gweithwyr proffesiynol fel ei gilydd yn elwa o gasglu a lledaenu gwybodaeth syml

• dylai datblygiad pellach o alluogwr digidol flaenoriaethu hygyrchedd a nodweddion hawdd eu defnyddio

Adnoddau digidol a chadwraeth gefnogol:

• mae defnyddwyr yn gwerthfawrogi mynediad at wybodaeth ac adnoddau niwroywiol canolog a dibynadwy

• mae gweithwyr proffesiynol yn cydnabod yr angen am ystorfa ganolog i fynd i'r afael â gorlwytho gwybodaeth a sicrhau ansawdd adnoddau

• gallai ystorfa genedlaethol wella ymwybyddiaeth a symleiddio rhannu adnoddau ymhlith gweithwyr proffesiynol a defnyddwyr 

Cynnyrch proffilio digidol:

• mae mewnwelediadau cyfyngedig i'r cysyniad hwn yn awgrymu buddion posibl ar gyfer hunanasesu a chyfeirio adnoddau

• mae pryderon ynghylch cymhlethdod yn amlygu'r angen am ymchwil pellach a mireinio offer proffilio digidol 

Integreiddio ffynonellau gwybodaeth ar wahân yn ddigidol:

• cydnabyddir bod integreiddio gwybodaeth o wahanol ffynonellau yn hanfodol ar gyfer rheoli achosion niwroamrywiol effeithiol

• wrth apelio, mae cymhlethdod a chost gweithredu yn gofyn am ystyriaeth ofalus cyn mabwysiadu

Rydym yn gwneud nifer o argymhellion gan gynnwys gwneud gwaith pellach i archwilio datblygiad cynnyrch casglu gwybodaeth ddigidol i fynd i'r afael ag anghenion defnyddwyr allweddol a phroffesiynol. Byddai'r cam hwn yn profi atebion posibl i'r problemau a nodwyd heb ymrwymiad hirdymor i'w gweithredu nes ein bod yn hyderus mewn unrhyw ddatrysiad. Byddai hefyd yn caniatáu inni ganolbwyntio ar brofi rhagdybiaethau, diffinio gofynion defnyddwyr, sicrhau hygyrchedd, ac archwilio strategaethau gweithredu.

Gwnaethom argymhelliad eilaidd o greu storfa adnoddau a chymorth ganolog i symleiddio mynediad i ddefnyddwyr a'u rhwydweithiau cymorth. Byddai'r cam hwn o waith yn archwilio sut y gallem drefnu'r wybodaeth bresennol i ddiwallu anghenion defnyddwyr yn well, wrth fynd i'r afael â heriau sy'n ymwneud â chyrchu cynnwys, dilysu a chynnal a chadw cyfeiriaduron.

Rydym bellach yn gweithio ar ddarn byr o waith 5 wythnos i gefnogi'r prif argymhelliad o archwilio opsiynau ar gyfer cynnyrch casglu gwybodaeth ddigidol a fyddai'n mynd i'r afael ag anghenion allweddol defnyddwyr a phroffesiynau a nodwyd yn y darganfyddiad.

Bydd y tîm yn nodi cynhyrchion posibl, yn profi eu rhagdybiaethau, ac yn edrych ar bob cynnyrch mewn perthynas â:

• Safon Gwasanaeth Digidol i Gymru

• anghenion defnyddwyr

• anghenion partneriaid busnes

• arfer ora defnyddio UX

• ystyriaethau wrth ddylunio ar gyfer cynulleidfaoedd niwroamrywiol

• canlyniadau targed gwasanaeth 

Os hoffech gael y wybodaeth ddiweddaraf am y prosiect hwn a'r gwaith arall a wneir gan y CDPS, cofrestrwch.