Adnabod sut i gefnogi pobl sy'n aros am atgyfeiriadau ac asesiadau niwroamrywiol

Ar hyn o bryd rydym yn cynnal darganfyddiad 12 wythnos mewn cydweithrediad â thîm niwroamrywiol ac anableddau dysgu Llywodraeth Cymru. 

Ar hyn o bryd mae amseroedd aros helaeth ar gyfer unigolion sy'n aros am asesiadau ar gyfer cyflyrau niwroamrywiol a amheuir ac mae bylchau wedi'u nodi yn lefel y gefnogaeth a'r wybodaeth a dderbynnir wrth iddynt aros am eu hasesiad. 

Nod CDPS yw cydweithio â thîm niwroamrywiol ac anableddau dysgu Llywodraeth Cymru i nodi sut y gallem ddarparu pobl sy'n aros am atgyfeiriad neu asesiad niwrowahaniaethol, a'u rhwydwaith cymorth, mynediad cyflymach a haws at adnoddau a chymorth, a sut y gallwn ddarparu a chasglu gwybodaeth i gefnogi atgyfeiriad ac asesiad niwroamrywiol mwy effeithiol.

Rydym hefyd yn casglu tystiolaeth am werth mynd ar drywydd atebion digidol i fynd i'r afael â'r problemau hyn a'u cefnogi, oherwydd trwy gynnal ymchwil ddesg rydym wedi dysgu bod gwledydd eraill yn y DU fel Lloegr yn defnyddio atebion digidol yn y maes hwn. Fel rhan o'n hymchwil, rydym wedi cynnal ymchwil bwrdd gwaith i archwilio manteision ac anfanteision yr ateb hwn. 

Rydym yn gweithio gyda'n rhanddeiliaid Sian (Rheolwr Rhaglen Niwrowahaniaethu) ac Einir (Uwch Reolwr Niwrowahaniaethu) o dîm niwroamrywiol ac anableddau dysgu Llywodraeth Cymru. 

Fel tîm, gwnaethom gynnal ymchwil bwrdd gwaith yn seiliedig ar ddeunyddiau argymelledig gan dîm niwroymwahanu ac anableddau dysgu Llywodraeth Cymru i greu trosolwg o'r gwasanaeth asesu ac atgyfeirio niwroamrywiol presennol er ein budd a'n dealltwriaeth. 

Roedd hyn hefyd yn offeryn defnyddiol i'w ddefnyddio yn ystod ein cyfweliadau ymchwil defnyddwyr gan ein bod yn gallu gwirio gyda'r cyfranogwyr a oedd ein dealltwriaeth yn adlewyrchiad cywir o'r gwasanaeth presennol a'i ddefnyddio i'n tywys trwy brofiadau ein cyfranogwyr trwy bob cam o'r broses. 

Cyfeiriodd y tîm ni at rwydwaith niwroamrywiol Llywodraeth Cymru sy'n cynnwys gweithwyr niwroamrywiol Llywodraeth Cymru. Gwnaethom rannu ein canllawiau trafod gyda nhw ynghyd â'r holl gynnwys arall ar gyfer y prosiect y byddem yn ei rannu'n allanol i sicrhau bod yr iaith roeddem yn ei ddefnyddio yn hawdd ei defnyddio a'n bod yn defnyddio'r iaith gywir yn ein cyfeiriad at niwrowahaniaethu. Buom yn gweithio drwy lond llaw o iteriadau ar y canllawiau trafod gan fod y pwnc o natur mor sensitif yr oeddem am sicrhau ein bod yn darparu’n drylwyr i'n dull wrth gyfweld cyfranogwyr a fyddai'n manylu ar eu profiadau byw o'u teithiau atgyfeirio ac asesu. 

Yn seiliedig ar ein map o'r gwasanaeth presennol, gwnaethom nodi 3 grŵp defnyddwyr allweddol ar gyfer ein hymchwil a oedd yn cynnwys: 

• gweithwyr proffesiynol sy'n rhan o'r gwasanaeth atgyfeirio ac asesu niwroamrywiol 

• rhieni neu warcheidwaid pobl ifanc a phlant niwroamrywiol 

• oedolion niwroamrywiol 

Gwnaethom benderfynu cyfweld â 10 cyfranogwr o bob un o'r 3 grŵp defnyddiwr, cyfanswm ein nifer o gyfranogwyr ymchwil i 30 y credwn a fyddai'n darparu digon o ddata ar gyfer pob grŵp defnyddiwr ac a fyddai'n swm hylaw o ddata i'w ddadansoddi yn seiliedig ar linell amser ein prosiect. 

Er ein bod wedi penderfynu ar ein grwpiau defnyddwyr, gwnaethom gydnabod bod angen i ni fod yn fwy penodol ar ein meini prawf ar gyfer cyfranogiad mewn cyfweliad â phob grŵp. 

Yn ystod ymchwil i ddefnyddwyr, mae'n bwysig sicrhau bod data sy'n cael ei gasglu ar bwnc mor gyfredol â phosibl. Penderfynom ein bod yn dymuno siarad ag unigolion a oedd wedi derbyn asesiadau niwroamrywiol a diagnosis o fewn y flwyddyn ddiwethaf. Pan oedd unigolion wedi derbyn asesiadau a diagnosis a oedd yn fwy na blwyddyn, penderfynom pe byddem yn dymuno siarad â nhw, byddem yn sicrhau nad oedd yr asesiad a'r diagnosis yn fwy na thair blynedd yn ôl. 

Roeddem hefyd eisiau sicrhau ein bod yn clywed gan gyfranogwyr ledled Cymru, ac fel rhan o'n sgriniwr, gwnaethom ofyn i ddarpar gyfranogwyr ddatgelu'r rhanbarthau lle cawsant eu hasesiadau a'u diagnosis a mynd ati i gyfweld â chyfranogwyr o bob rhanbarth yng Nghymru ym mhob grŵp defnyddiwr. 

Mae gwasanaethau adeiladu'n ddwyieithog yn un o'n Safonau Gwasanaethau Digidol i Gymru ac fel rhan o'r ymchwil hon, roeddem am roi cyfle i ddefnyddwyr gwasanaethau Cymraeg roi adborth ar eu profiadau o'u hatgyfeiriadau a'u hasesiad lle'r oeddent wedi cynnal a derbyn y rhain drwy gyfrwng y Gymraeg. Roeddem yn llwyddiannus wrth recriwtio defnyddwyr Cymraeg y gwasanaeth ac roeddem yn gallu cynnal cyfweliadau Cymraeg ar gyfer yr unigolion hyn. 

Fel sefydliad, rydym hefyd yn ymdrechu i sicrhau bod unrhyw ymchwil rydym yn ei gynnal, yn rhoi cyfle i leisiau nad ydynt yn cael eu clywed yn aml gael eu clywed. Fel rhan o'n recriwtio, ceisiom gyrraedd grwpiau a glywir yn anaml ac roeddem yn gallu cyrraedd demograffiaeth eang gyda'n recriwtio. Fodd bynnag, cyfyngwyd y prosiect hwn i amserlen dynn, ac rydym wedi argymell i'r tîm y dylid caniatáu amser pellach a'i gymryd i recriwtio a siarad â'r grwpiau hyn ymhellach i sicrhau bod eu profiadau'n cael eu hystyried a'u cadw. 

Gwnaethom ddewis cynnal cyfweliadau rhithiol oherwydd y mathau o grwpiau defnyddwyr gan ein bod yn teimlo y byddai'r gallu i gymryd rhan mewn cyfweliadau â ni yn rhithiol yn ychwanegu hyblygrwydd i allu cyfranogwyr i gwrdd â ni, yn enwedig gweithwyr proffesiynol a rhieni sy'n gweithio. 

Ar hyn o bryd rydym wrthi'n adolygu a dadansoddi'r data a gesglir o'n cyfweliadau a byddwn yn defnyddio hwn i lunio adroddiad manwl o ganfyddiadau ac argymhellion ar gyfer tîm niwroamrywiol ac anableddau dysgu Llywodraeth Cymru. 

Byddwn hefyd yn trefnu sioe dangos a dweud wrth gwblhau ein hadroddiad lle rydym yn anelu at ailedrych ar ein gwaith fel tîm prosiect ac egluro ein dull o ymdrin â'n gwaith, yn ogystal â chyflwyno ein canfyddiadau.